ტყიან გორაკს მარჯვნიდან აუყვნენ. მალე წინ ალპური, ათასგვარი ფერებით გადაჭრელებული
მდელოები გადაეშალათ. შორს კლდეებიდან გადმოხეთქილი ჩანჩქერები მოჩანდა. წამსვე ფოტოაპარატები მოიმარჯვეს. მონუსხულები იყვნენ
მშვენიერებით. თითქოს ყველაფერი გადაავიწყდათ. ქარის ქროლვა იგრძნეს. ეს კარგის ნიშანი იყო. “კუნძულს” შემოუარეს. წინ კალოთანას
უღელტეხილის გოდოლები რჩებოდა გადასალახი. ირგვლივ უზარმაზარი ლოდები ეყარა. ბილიკი კლდის ნაშალზე გადადიოდა. აღმართს
მოკლე ნაბიჯებით შეუყვნენ. არ საუბრობდნენ. დაღამებამდე სურდათ გადაესწროთ პირიქითა ხევსურეთში. დღის ამ დროს არც ერთი
ადგილობრივი არ გარისკავდა იმავეს.
უჩა ზაქაშვილი, “კალოთანა”
Day 1
ძალიან, ძალიან დიდი ხანია კიდევ ერთხელ მინდოდა არხოტის ხეობაში წასვლა. არ ვიცი, რატომ… სხვადასხვა უამრავი ვარიანტიდან მაინცდამაინც ეს ამეკვიატა. ალბათ იმიტომაც, რომ დიდი პოპულარობით არ სარგებლობს მოლაშქრეებში თუ ტურისტებში. სამანქანო გზა ყველაზე ახლოს სოფელ როშკაშია და ეს დაშორება 22 კმ-ია. ბევრი ფიქრის, თარიღების გადაწევ-გადმოწევის შემდეგ ზუსტად 12 აგვისტოს ავიღეთ გეზი ხევსურეთისაკენ. ოთხშაბათს 9 სთ-ზე დილით დიდუბიდან შატილისაკენ მიმავალ სამარშრუტოს გავყევით. ისე თავიდან ცოტა დავითარსეთ, ჯერ სამარშრუტომ დააგვიანა გასვლა და თავის დასვენებებით სამსაათნახევარი მოანდომა როშკის ასახვევამდე მისვლას. მანამდე გაახარებს ღმერთი ბუნტურას კორშაში შეგვხვდა აბუდელაურებისაკენ მიმავალი, ჰოდა ჩანთები კი გავატანეთ. ჩვენ გადასახვევთან ჩამოვედით და იმაზე ფიქრით იქნებ ვინმე დაგვეწიოს და სოფლამდე აგვიყვანოსო გზა განვაგრძეთ, მანამდე კი ასახვევთან ჩვენ ორ კაციან და ერთ ქალიან ბანდას, მეორე ქალი შემოუერთდა (თავიდან კაცი გვეგონა და ჯონის ვეძახდით) – ჯინა. არ ვიცი რა ჯიშის და რა ასაკის ძაღლი, რომელიც საკმაოდ მეგობრულად განეწყო ჩვენს მიმართ და მთელი გზა არ მოგვშორებია. ასვლა ნელ-ნელა დავიწყეთ და ღელევაკესთან არ მისულებს ცარიელი მანქანა წამოგვეწია, ჯიპი. მძღოლი უცხოელი იყო, რომ ვთხოვეთ როშკამდე გაგვაყოლეო ხელები გაასავსავა: არა რაღაცეები მილაგიაო, ვერაო. თან უკან სკამზე დაგდებულ გაშლილ საძილეზე მიგვითითა. კაი, ჰო-თქო, ჩვენც და მივაგინეთ გულიანად, რომ გაგვცდა დავაკვირდით, მანქანის ნომერი კი ჰქონდა თავისი შესაფერისი. მოკლედ, ამ სიარულ-სიარულით სოფლამდეც მივაღწიეთ. ცოტა ვჭამეთ, წყალი დავლიეთ. იქ აბუდელაურის ტბებისკენ მიმავალი ხალხი დაგვხვდა, ცოტა იმათ გამოველაპარაკეთ და მძიმე ჩანთამოკიდებულები შევუყევით გზას არხოტისაკენ (მანამდე ბილიკი ვიკითხეთ მაინც ყოველი შემთხვევისათვის). ჩანთების სიმძიმემ ცოტა შეგვანელა, მაგრამ მალე გახსნა მეორე სუნთქვამ თუ რასაც ეძახიან და მოკლედ უღელტეხილის ასასვლელთან მივედით. მანამდე ბილიკი დავკარგეთ. შედეგად, ცოტა გაუკვალავში გავთელეთ, მდინარე გავტოპეთ და დავბანაკდით. ჯახამ ბუზების განდევნის რიტუალი ჩაატარა, მდინარეში ჩავბანდით, მერე პარალონებზე გავგორდით, ჭაუხების უკან ლამაზ ფერებად გაფერადებულ მზის ჩასვლასთან და მუსიკასთან ერთად (მთელი გზა თან გვქონდა ნანოს დინამიკი, ჩემი ბატარეა და ჯახას პლეილისტი). არაჩვეულებრივი სიმშვიდე, საოცარი განწყობა, საჭმელი, არაყი და მუსიკა, მერე ძილი.
Day 2
დილით მზე კაი ხნის ამოსული იყო, როდესაც ავეყარეთ. აღმოსავლეთიდან ამოსული მზის სხივები ჭაუხებს პირდაპირ ანათებდა და ულამაზეს ფერებად აფერადებდა. დილის ტრადიციული რიტუალების: ჭამის, კარვის აკეცვის და ჩანთების ჩალაგების შემდეგ უღელტეხილის გზას შევუყევით. თავიდან მძიმედ, ნელ-ნელა კი სეირნობა-სეირნობით. ჯერ ფერდობს ავყევით, შემდეგ ბილიკი თხემზე გასწორდა და არხოტის გარდა, სამივი მხარეს ლამაზი ხედები გადაიშალა. ერთადერთი, რაც ამ გზაზე ნერვებს წამლავდა ბუზები იყო. უღელტეხილამდე გვდიეს და გვწოვეს სისხლი. სამხრეთით საარწივისწვერი, საქარია, კლდემყინავი და მათ უკან მდებარე ხევსურეთის და ფშავის მთები გამოჩნდა, ქვევით უფრო და აღმოსავლეთით ჯერ ბორბალო და მის მიყოლებით მაღალი მთები, აწუნთას ქედი, დასავლეთით ჭაუხები, როშკახორხი, საძელე. წინ – ბილიკი, ჩვენი სავალი. ბოლოს სოფელ ბლოსაც გადავადექით თავზე. მთის უკან ჩვენი ბოლო წერტილი ხადუს ხეობა და სოფელი ატაბეც გამოჩნდა. პოზიორობა – დასვენება, და ისვე გავაგრძელეთ გზა, ჯერ უღელტეხილზე მაღლა ავედით და ისე დავდეგით ბაღავაჩოსღელეზე. ქარი იყო, დიდხანს ვერც გაჩერდებოდა კაცი. არხოტს გადავხედეთ და დაშვება დავიწყეთ. წყალი მალევე შეგვხვდა და მარაგი შევივსეთ, ცოტა ვჭამეთ და დავეშვით ხეობაში. როშკიდან გამოსვლის მერე ხალხი მხოლოდ ერთხელ შეგვხვდა, საბანაკეზე წინა საღამოს, ცხენოსნებმა ჩამოიარე. რამე ხომ არ გიჭირთო და გზა გაგრძელეს. ამის შემდეგ პირველად ამ გზაზე შეგვხვდა როშკისკენ მიმავალი ხალხი. მცირე გამოლაპარაკების შემდეგ გზა სვენებ-სვენებით განვაგრძეთ, ჩავყევით წირილოვანისწყალს ბილიკ-ბილიკ. გადავედით მასზე ხიდად გადადებულ უზარმაზარ ყინულის მასაზე და უკვე აჩქარებულად გავეშურეთ ახიელისაკენ. განწყობა ისეთი შეგვექმნა, საერთოდ არ გვინდოდა სხვა ადამიანებთან ურთიერთობა. ფაქტიურად ყველაფრისაგან ვისვენებდით რაც ქალაქს და მის ხმაურს თუ ალიაქოთს გვაგონებდა. მოსაღამოვდა, ჩვენ კი საბანაკე უნდა გვეპოვა. მდინარეების შესართავს მივადექით თუ არა კლდის ვიწრო ბილიკზე ძროხებს გადავეყარეთ, უკან სოფელში, რომ აბრუნებდა პატრონი. არ ვიცი წარსულში რა დაუშავეს ჯინამ და ძროხებმა ერთმანეთს, მაგრამ ახლა ნამდვილად დაუნდობელი მტრებივით მოექცნენ ერთმანეთს. უფრო სწორედ კი ძროხები ჯინას. ყველა სარქენად იწევდა, აი მანდ მეც კი შემეშინდა. კლდის ვიწრო ბილიკზე მძიმეჩანთა აკიდებული დგახარ და ამ დროს შენსკენ მორბის ხარი, რომელმაც შენს უკან, ფეხებთან ატუზულ ძაღლს უნდა ურქინოს. ნამდვილად არ იყო კარგი ამბავი. რის ვაი ვაგლახით მოვიგერიეთ მთელი ნახირი. ახლა კი მეცინება ჯახას ნათქვამი, რომ მახსენდება ძაღლს რა დაუყვირა: აუ ჯინა გა…ვი, პრობლემებს ნუ გვიქმნიო :დ არადა სადღაც სიმართლე იყო ჩვენ, რომ მოგვშორებოდა და წინ გამძვრალიყო, არც არაფერი. ეს კიდევ გაქცევის მაგივრად ჩვენ გვეფარებოდა და იმიტომ იყო ხარებმა მდინარეზე გადასასვლელამდე გვდიეს. ჭიმღისკენ ვაპირებდით დაბანაკებას, ის-ის იყო ავუხვიეთ კიდეც, ძროხებს ვინ მწყემსავდა ის ბიჭი დაგვეწია. მაგეთ არ შეიძლება გავლა ხატიაო. ხოდა კი გავხედეთ ერთი სამხრეთს და მდინარის მეორე მხრიდან მთის ბილიკზე აბრუნება გამორიცხული იყო. არც გვესოფლებოდა და ახიელისაკენ დავეშვით. ვიდრე სოფელში შეხვალ წყალია და ჭინჭრობი, გზა სადაც გადადის იქაც ხატის ადგილიაო და ნანომ ეს ჭინჭრობი (პრინციპში მეც) დაბლა გავტოპეთ. აქ ხალხს გამოველაპარაკეთ. ადგილობრივებთან ერთად გრეენ ზებრას ხალხი იყო, სოფლიდან სამხრეთით 10-15 წუთის სავალზე ბანაკი ჰქონდათ. სწორი ადგილიაო და რადგან ბინდდებოდა ჩვენც სწრაფად დავეშვით. მისვლისთანავე გავშალეთ ბანაკი, მაგრამ გარეთ ვერ მოვთავსდით, რწყილებით იყო სავსე მინდორი. ამის გამო კარავში მოგვიწია საჭმლის ჭამამ. არაყი 1 ლიტრი გვქონდა შემორჩენილი და ნახევარი მივაყოლეთ საჭმელს. ჯერ ნანოს ჩაეძინა ჩვენს ყურებაში, მერე ჩვენც მალე მოგვერია ძილი დაღლილებს და მივეყარეთ დასაძინებლად.
Day 3
კარავი მზის გულზე გვქონდა გაშლილი, ამიტომ მზე მთებს ამოსცდა თუ არა, ისე დაცხა ძილი შეუძლებელი იყო. აბარგება დავიწყეთ. ერთმა გამვლელმა ცხენი მოაჭენა ჩვენსკენ და რამე ხომ არ გიჭირთო,გვკითხა. გამოველაპარაკეთ. ისე კი, 5 წლის წინ საოცარი დამთხვევით ზუსტად იმ დღეს ჩავედით ახიელში, როდესაც ახლა გადავედით არხოტში. მოკლედ ავლაგდით თუ არა სოფელ ამღასაკენ დავეშვით, ჩავყევით მდინარე ასას და, როგორც კი ჩრდილი ვნახეთ საჭმელად გავჩერდით. გემრიელად გეახელით ანაკომი და ყავა. გზა გავაგრძელეთ. სოფელ ამღასთან მდინარის მეორე მხარეს გადავედით და სიმღერით თუ ცეკვა-ცეკვით ჩავუყევით ბილიკს. იქ, სადაც კალოთანასწყალი უერთდება ასას, ისევ გადავედით იმ ნაპირზე, რომელზეც თავიდან მოვდიოდით. ხეობაში მიმავალ ბილიკზე შევდექით და ჩრდილში გავჩერდით. უხასიათოდ ხარო და მეძინება თქო. დაიძინე მერეო და ვეცი მეც პარალონს. ნუ ჯანზე მოვედი ცოტა, კაი იყო შუადღის ძილი. ამის შემდე უკვე აღმა ავყევით უღელტეხილისაკენ მიმავალ ბილიკს. 5 წლის წინანდელიდან გვახსოვდა მდინარის პირას საბანაკე, მაგრამ ეტყობა გადარეცხილი იყო და ზუსტად იმას ვერ მივაგენით. ნასოფლარ კალოთანას გავცდით და პატარა მანძილის გავლის შემდეგ დაბლა მდინარესთან, კარგი, თუმცა არა ფანტასტიური, ჩრდილიანი საბანაკე შევამჩნიეთ. გავჩერდით. არადა ჯერ საკმაოდ ადრე იყო, არ ვიცოდით ზემოთ ასეთი გრილი საბანაკე კიდევ თუ იქნებოდა, თან დასვენება უღელტეხილის გადავლის წინ ნამდვილად სასიამოვნო გამოდგა: ცეცხლი, მდინარე, არაჩვეულებრივი სიმშვიდე და აბსოლუტურად ყველაფერი იმისათვის, რომ თავი კმაყოფილად გეგრძნო. ცეცხლთან წამოწოლილი, ამ არაჩვეულებრივ გარემოში, უსმენ მუსიკას, საუბრობ აზრიან თუ სულელურ თემებზე, არ ფიქრობ მოსაწყენ ყოველდღიურობაზე, ჭამ და სვამ. არ გადარდებს არავინ ვინც შეიძლება ეს სიმყუდროვე თავისი შემთხვევით შემობოდიალებით ან ხმაურით დაგირღვიოს.
Day 4
ისე გრილოდა ღამე მდინარის პირას და ხეების ქვეშ, რომ დილით 10 საათზე გავიღვიძეთ. 12 – ის ნახევარზე შევუდექით გზას. თავიდანვე გიწევს სიმაღლის აღება. ვინმეს არ ეგონოს ვწუწუნებ, უბრალოდ იქ სადაც გავათენეთ ღამე ზღვის დონიდან 1790 მ იყო, ჩვენ კი უღელტეხილი 2978 მ ზე უნდა გადაგველახა, ანუ სიმაღლეში თითქმის 1200 მ იყო ასაღები. გასავლელ მანძილზე, რომ აღარაფერი ვთქვათ. 5 წლის წინა გამოცდილებიდან მახსოვდა, ვიდრე წყალშუასთან მიხვალ, საიდანაც იწყება კიდევაც უღელტეხილზე ამავალი ალპური ზონა და ბილიკი. საკმაო მანძილი გაუვალია. ჰოდა ასე აგიხდათ ყველაფერი. დავიწყეთ თუ არა სიარული, 4-5 კმ ჩვენს სიმაღლე ბალახებში და ბუჩქებში, უბილიკო გზაზე, ფერდობზე, ტყეში მოგვიწია ბოდიალმა. ბილიკი ხშირად არ იყო, ან იკარგებოდა. ზოგან მდინარეს ფერდობი მონგრეული ჰქონდა და სავალი ჩაშლილი. საკმაოდ დიდი ენერგია და დრო წაგვართვა ამ გზის გაკვლევამ. გავედით ალპურ მდელოზე, წყალი ავავსეთ, რადგან უღელტეხილის ძირში გამომავალი წყარო – მდინარე შემდეგ მიწაში იკარგება და ამ ადგილას გამოდის მიწიდან. მცირე დასვენება და ისევ ნელა, მაგრამ გემრიელად შევუყევით აღმართს, დაღამებამდე უნდა გადაგვევლო უღელტეხილი. მახსოვდა, როგორც კი დაეშვები ერთი ვიწრო და რთული მონაკვეთია ძალიან, იქ შებნელებულზე არ ღირს გავლა. მოკლედ, ავყევით ბილიკს. ნაშალი ფაქტიურად არაა, მხოლოდ ალაგ-ალაგ. ისე, რომ თავის არიდება შეგიძლია. გზად გველებსაც გადავეყარეთ გზის სიახლოვეს, დავუცადეთ და თავად გადავიდნენ გზიდან. ჩვენც გავიარეთ და ისევ აღმართს ავყევით. თვითონ უღელტეხილი არაა რთული ასასვლელი, იქამდე მისვლა უფრო უსიამოვნო პროცესია. მზე საღამოსაკენ გადაიწვერა, თან ჩვენს მარჯვნივ მთა (საინტერესო სახელით – კლიტეთმაღალი) ჩამოეფარა და სიარულისას სიცხეს არ შევუწუხებივართ, ეგ კი არა დასვენებისას სიცივე თუ შემოგვიტევდა. მთელი ამ სეირნობა – ხალისობის შემდეგ ავაღწიეთ უღელტეხილზე, ჩვენს უკან არხოტი დარჩა, წინ კი პირაქეთა ხევსურეთი – ხადუს ხეობა და მისი სოფლები გადაიშალა. რვის ნახევარი იყო იქიდან, რომ დავეშვით ვიწრო ბილიკი სწრაფად მოვიტოვეთ უკან და სერზე დავიწყეთ დაშვება. დაახლოებით ნახევარი საათის გზა გვქონდა დარჩენილი (ჩვენი ტემპით), გადავწყვიტეთ კარავი სერზე გაგვეშალა, დაბლიდან ძაღლების ყეფა ისმოდა. წყალი გვქონდა სამყოფი (უღელტეხილზე სანამ ახვალ ასე 200 მ-ით დაბალა მოდის და იქ ავავსეთ). 2300 მ – ზე ვიყავით, არც ადგილი იყო სწორი და საკარვე, მაგრამ გაიჭირვებდა კაცი. ჰოდა გავიჭირვეთ. ვჭამეთ ჩვენი ბოლო საკვები და თუ არ ჩავთვლით იმას, რომ მთელი ღამე დავცურავდით პარალონიანად დაღმართზე, ღამე მაინც გავათენეთ.
Day 5
კარავი იმ ფერდობზე გვქონდა გაშლილი, რომელიც ხადუს ხეობას, კერძოდ კი პირდაპირ სოფელ ატაბეს გადაჰყურებდა. მზე სწორედ ამ მხრიდან ამოდიოდა. ამოსვლისთანავე დაანათა ჩვენს კარავს ჯინამაც რას უყეფა მთელი დილა ვერ გავიგეთ, ეს იყო და დილის 9 საათზე უკვე უკვე ვლაგდებოდით. კი! ვიცი! გაგეღიმათ, ოჰ რა ადრე გაგღვიაძიათო, მაგრამ მთელი ეს ლაშქრობა იმდენი დავისვენეთ და ვიძინეთ, ცხრა საათი მართლა ადრე იყო ჩვენთვის. დავეშვით სერზე. გადავედით მდინარეზე და სოფელ გუდანისაკენ წავედით. გზად ქვევით მომავლებისაკენ ცხენოსანი ამორბოდა, ჩვენ მარცხნივ ჩავჭერით მოკლეზე გზისკენ. მივხვდი რაც უნდოდა, ბილიკი სოფელ წინხადუში ჩადის, იქვე პატარა ტყის კორომია და ხატი. ეს წინა ლაშქრობიდან დამამახსოვრდა. ალბათ იფიქრა იქით თუ გააგრძელეს ვეტყვი გოგო არ გაატარონო. ჰოდა ჩვენც ბევრი არ გვიფიქრია და მოკლეზე მოვჭერით. ეს იყო პირველი ადამიანი ზუსტად 2 დღის განმავლობაში. მას შემდეგ, რაც სოფელი ამღა გამოვიარეთ, არავინ შეგვხვედრია. თუ არ ჩავთვლით თოფის ხმას წყალშუასთან, რომ შემოგვესმა. მოკლედ, გზა უკვე სამანქანო იყო და ტემპიც კარგი ავკრიფეთ. გზაზე ერთ კაცსაც გამოველაპარაკეთ. გვეჩქარებოდა. წინა დღეს ჩავიფიქრეთ, რაც არ უნდა მოხდეს მაღაროსკარის ხინკალუჭმელები აქედან არ წავიდეთო. ჰოდა ისიც გაგვახსენდა სადღაც 2 საათისათვის შატილის სამარშრუტო ჩამოივლიდა. გზად ბლომად თხილი და ჟოლო მივირთვით. შიმშილის მიუხედავად წყლის მეტი არაფერი დაგვილევია და გვიჭამია, რადგან პირობის თანახმად: იმ დღეს ჯერ ხინკალი უნდა გათელილიყო. შიმშილით კი გვშიოდა, მაგრამ მე ორი ზომით დიდი მქონდა შარვლები უკვე. კუჭი რამდენს აიტანდა კაცმა არ იცის. ჰო მართლა, დამავიწყდა მეთქვა უღელტეხილზე ჯეოსელი შესანიშნავად იჭერს, მაგთი ვითომ იჭერს ხანდახან, მაგრამ რეალურად არა. დაბლა ხეობაში უკვე იკარგება ორივე სიგნალი, ვიდრე სოფელ ბაცალიგოს არ გასცდები. აქ უკვე ორივე ქსელი კარგად მუშაობს. ბარემ იმასაც მოვაყოლებ, რომ როშკის ზემოთ სადაც პირველი ბანაკი გვქონდა მუშაობდა ერთიც და მეორეც, უღელტეხილზეც, არხოტში გადასვლამდე წვალებით. აი არხოტში კი მორჩა. მთელი 4 დღე ამისგანაც ვისვენებდით. ზუსტად 2 საათზე მივედით სოფელ გუდანთან გაჩერებაზე, სამარშრუტოს დავურეკე და 40-45 წუთის შემდეგ ავეკვეხეთ კიდეც ჩვენი ჩანთებით. აქ ჯინას გამოვეთხოვეთ, ვერ წამოვიყვანდი თბილისში და ჯობდა დარჩენილიყო იქ, სადაც გავიცანით ერთმანეთი. უბრალოდ, სამარშრუტოში ასვლამდე ისე გამოგვხედა, თვალზე ცრემლი მომადგა, რომ ვატყობდი ვიტირებდი შემოვბრუნდი და ავბობღდი მანქანაში. სამარშრუტო სავსე იყო, კვირა დღეს ბევრი მგზავი მოდიოდა შატილიდან. გზაზე თავს გადახდენილით აღარ შეგაწყენთ. მაღაროსკარში ჩამოვხტით. მშიერზე 40 ხინკალი და არაყი ვუთხარით, სალათი, პური. ხინკალი ნახევარზე ცოტა მეტი ძლივს შევჭამეთ. ვერც არაყი დავლიეთ სამ ჭიქაზე მეტი. თავიდანვე იმის იმედი გვქონდა, რომ რადგან კვირა დღე იყო გამვლელი ბევრი იქნებაო და სამმა ადამიანმა თბილისამდე კი უნდა ჩავაღწიოთო. რად გინდა? სამი საათი ვიდექით ლამის გზაზე. ბოლოს სახლში დავრეკე მანქანაზე და აი მაშინ გაგვიჩერა ერთმა ღვთისნიერმა კაცმა, დათომ. ჩარგლიდან – თბილისში ბრუნდებოდა. არადა მანამდე საკმაოდ ბევრმა მანქანამ ჩაიარა, აქედან ნახევარი ცარიელი, და ნახევარი თბილისისკენ მიმავალი. ჰო ვიცი სულ ფეხზე ეკიდათ წამოვიდოდით თუ არა ჩვენ, მაგრამ მაინც მგონია უნდა გაეჩერებინათ. მოკლედ ასე გასრულდა 5 დღიანი ხევსურული ტური. მსგავსად მე ალბათ არცერთი მარშრუტი არ გამივლია: ხალხთან უკონტაქტოდ, სოფლებში შეუსვლელად, სვენებ-სვენებით და სიმღერით. მართლა დავისვენე.
ბერტყვი 
